وقتی صحبت از معاملات ارزهای دیجیتال می‌شود، دو اصطلاح «بازار اسپات و فیوچرز» بسیار شنیده می‌شوند. اگر به تازگی وارد دنیای معاملات شده‌اید یا حتی یک معامله‌گر حرفه‌ای هستید، ممکن است این سوال‌ها برای شما هم پیش آمده باشد که تفاوت اسپات و فیوچرز در چیست؟ چرا بعضی تریدرها فقط در بازار اسپات فعالیت می‌کنند و برخی دیگر فیوچرز را ترجیح می‌دهند؟ کدام بازار برای من مناسب‌تر است؟ و کجا ریسک کمتر دارد؟ این مقاله برای پاسخ به این سوالات نوشته شده است.
بازار ارزهای دیجیتال، برخلاف ظاهر ساده‌اش، بعضی پیچیدگی‌هایی دارد که اگر به آن‌ها توجه نکنید و اطلاعات خود را در این زمینه بالا نبرید، ممکن است سرمایه خود را از دست بدهید. اگر قصد معامله در این بازار‌ها را دارید، در ادامه تفاوت معاملات اسپات و فیوچرز را کامل بررسی می‌کنیم تا راحت‌تر تصمیم بگیرید که فعالیت در کدام مسیر برای شما مناسب خواهد بود.
بازار اسپات چیست؟
بازار اسپات (Spot Market) یا بازار نقدی، بازاری است که در آن دارایی‌های مالی، به‌صورت فوری و بر اساس قیمت لحظه‌ای معامله می‌شوند. در این بازار، خریدار و فروشنده در همان لحظه توافق کرده و دارایی بلافاصله پس از انجام تراکنش میان آن‌ها منتقل می‌شود. به بیان ساده، وقتی شما در بازار اسپات بیت‌کوین می‌خرید، دقیقاً همان لحظه صاحب واقعی آن دارایی می‌شوید و می‌توانید آن را نگهداری، انتقال یا حتی برداشت کنید.
اصطلاح «اسپات» به همین ویژگی اشاره دارد؛ یعنی معامله «در لحظه» انجام می‌شود. قیمت‌ها در بازار اسپات مستقیما بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌گردند و به همین دلیل، قیمت دارایی‌ها در این بازار بازتاب دقیقی از ارزش واقعی و لحظه‌ای آن‌ها است.
بازار اسپات چگونه کار می‌کند؟
بازار اسپات بر پایه معاملات لحظه‌ای و تسویه‌ی سریع طراحی شده است. در این بازار، طرفین معامله یعنی خریدار و فروشنده، بر سر قیمت همان لحظه معامله دارایی به توافق می‌رسند و تراکنش طی مدت‌زمانی کوتاه (از همان روز تا حداکثر دو روز کاری) تسویه می‌شود. البته نوع دارایی و پلتفرم معاملاتی ممکن است زمان دقیق نهایی‌شدن معامله را تحت تأثیر قرار دهند.
ویژگی های بازار اسپات
- قیمت‌گذاری در لحظه: قیمت دارایی‌ها در این بازار بر اساس شرایط فعلی بازار و میزان عرضه و تقاضا به‌صورت لحظه‌ای تغییر می‌کند.
- مالکیت واقعی دارایی: پس از تکمیل تراکنش، مالکیت کامل دارایی به خریدار منتقل می‌شود.
- ریسک کمتر: به دلیل عدم وجود تعهدات آتی یا اهرم معاملاتی، ریسک‌های مربوط به این بازار عمدتا به نوسانات قیمت دارایی محدود می‌شوند.
- مدت زمان سرمایه‌گذاری: بازار اسپات اغلب برای سرمایه‌گذاری‌های میان‌مدت یا بلندمدت مناسب است، اما در عین حال بسیاری از تریدرهای روزانه نیز از این بازار استفاده می‌کنند.
بیشتر بخوانید: سبدگردان کیست؟
بازار فیوچرز چیست؟
بازار فیوچرز (Futures Market)، بازاری است که در آن دارایی‌ها نه به‌صورت لحظه‌ای، بلکه از طریق قراردادهایی برای خرید یا فروش در تاریخ مشخصی در آینده معامله می‌شوند. با شناخت بازار اسپات، تفاوت spot و futures همین است که در بازار فیوچرز، شما به‌جای اینکه بلافاصله مالک دارایی شوید، صرفا توافق می‌کنید که در آینده، آن دارایی را با قیمتی از پیش تعیین‌شده خریداری کنید یا به فروش برسانید.
این نوع معاملات فرصت مناسبی برای پیش‌بینی روندهای قیمتی در آینده فراهم می‌کند؛ بدون آن‌که نیاز باشد دارایی فیزیکی را در اختیار داشته باشید. قراردادهای آتی یا همان Futures، ابزارهایی پرکاربردی هستند که به معامله‌گران امکان می‌دهند از نوسانات بازار، چه در مسیر صعودی و چه نزولی، کسب سود کنند.
سازوکار بازار فیوچرز چگونه است؟
تفاوت اسپات و فیوچرز در این است که در معاملات فیوچرز، شما قراردادی می‌بندید که در آن قیمت خرید یا فروش یک دارایی در آینده و تاریخ دقیق انجام معامله مشخص می‌شود؛ اما بیشتر معامله‌گران قبل از رسیدن تاریخ معامله، قرارداد خود را می‌بندند تا سود کنند یا جلوی ضرر را بگیرند، و هدفشان مالکیت واقعی دارایی نیست، بلکه سود بردن از تغییرات قیمت است.
ویژگی های بازار فیوچرز
- اهرم معاملاتی (Leverage): امکان ایجاد پوزیشن‌های بزرگ با سرمایه نسبتا کم را فراهم می‌سازد.
- تاریخ انقضا: هر قرارداد دارای زمان مشخصی برای پایان معامله است.
- امکان هج و سفته‌بازی: قراردادهای فیوچرز برای پوشش ریسک‌های آتی یا کسب سود از پیش‌بینی روند بازار مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- سودآوری: امکان سودآوری از نوسانات قیمت در هر دو جهت صعودی و نزولی
- مناسب برای: مناسب برای معامله‌گران حرفه‌ای و نوسان‌گیرها و کسانی که نیاز به مالکیت واقعی دارایی ندارند.
تفاوت های اصلی بازار اسپات و فیوچرز
اکنون که با مفاهیم پایه بازارهای اسپات و فیوچرز آشنا شدیم، می‌توانیم نگاهی دقیق‌تر به تفاوت‌های کلیدی این دو نوع بازار بیندازیم:
مقاله مرتبط: استراتژی خرید پله ای چیست
سازوکار قیمت‌گذاری
- بازار اسپات:
قیمت دارایی‌ها در بازار اسپات، به‌صورت لحظه‌ای و مستقیما بر اساس عرضه و تقاضای فعلی بازار تعیین می‌شود. این یعنی اگر تقاضا برای یک دارایی زیاد باشد، قیمت بالا می‌رود و در صورت افزایش عرضه، قیمت کاهش پیدا می‌کند. قیمت‌ها در این بازار بازتابی واقعی از شرایط فعلی بازار هستند و هیچ‌گونه محاسبه یا پیش‌فرضی برای آینده در آن‌ها دخیل نیست.
- بازار فیوچرز:
در مقابل، قیمت قراردادهای آتی علاوه بر تأثیرپذیری از قیمت اسپات، تحت‌تأثیر عواملی چون نرخ بهره بدون ریسک، نرخ تأمین سرمایه (Funding Rate)، هزینه فرصت، و زمان باقی‌مانده تا سررسید نیز قرار دارد. به همین دلیل، ممکن است قیمت یک قرارداد آتی با قیمت اسپات همان دارایی متفاوت باشد.
تفاوت اسپات و فیوچرز در مالکیت و تسویه
- در اسپات:
مالکیت دارایی در معاملات اسپات، بلافاصله پس از انجام تراکنش به خریدار منتقل می‌شود. تسویه معمولا در همان روز یا نهایتا ظرف دو روز کاری انجام می‌گیرد و خریدار می‌تواند دارایی خریداری‌شده را برداشت یا انتقال دهد.
- در فیوچرز:
در بازار فیوچرز، شما دارایی را به‌طور مستقیم خریداری نمی‌کنید، بلکه قراردادی برای خرید یا فروش آن در آینده امضا می‌کنید. بنابراین، تا پیش از رسیدن تاریخ انقضای قرارداد یا بستن دستی آن، مالک واقعی دارایی نخواهید بود. در اکثر مواقع نیز اصلا هیچ تحویل فیزیکی صورت نمی‌گیرد و قراردادها به‌صورت نقدی تسویه می‌شوند.
ریسک و استفاده از اهرم (Leverage)
- معاملات اسپات:
در بازار اسپات، با وجود عدم استفاده از اهرم، همچنان نوسانات شدید قیمت می‌تواند منجر به زیان شود، به‌ویژه در دارایی‌هایی با نقدشوندگی پایین. بنابراین، عدم استفاده از اهرم، ریسک را کاهش می‌دهد اما به‌طور کامل حذف نمی‌کند، اما بر خلاف فیوچرز، ریسک معامله محدود به نوسانات قیمت همان دارایی است.
- معاملات فیوچرز:
معاملات فیوچرز اغلب با اهرم (Leverage) انجام می‌شوند، یعنی معامله‌گران تنها نیاز به پرداخت درصدی از ارزش کل قرارداد (مانند ۱۰% برای اهرم ۱۰x) دارند. این موضوع اگرچه می‌تواند سودآوری بالقوه را افزایش دهد، اما ریسک لیکوئید شدن را هم به همان میزان افزایش می‌دهد.
کارمزد
- کارمزد اسپات:
کارمزد معاملات اسپات معمولا بین ۰.۱% تا ۰.۵% از حجم معامله است. این روند مشابه کارمزدی که برای خرید ارز از صرافی پرداخت می‌کنید.
- کارمزد فیوچرز:
در معاملات فیوچرز، علاوه بر کارمزدهای اصلی (Maker و Taker)، ممکن است هزینه‌هایی مانند Funding Fee (در معاملات دائمی)، هزینه نگهداری پوزیشن باز، و هزینه‌های مربوط به مارجین وجود داشته باشد.
تفاوت معاملات اسپات و فیوچرز از نظر پیچیدگی
- پیچیدگی معاملات اسپات
بازار اسپات به دلیل سادگی و شفافیت، گزینه‌ای ایده‌آل برای افراد تازه‌وارد به دنیای معاملات است. در این بازار، معاملات به صورت نقدی و با قیمت لحظه‌ای انجام می‌شود. با فرآیند ساده‌ای که دارد، ریسک کمتری نیز به همراه دارد و برای کسانی که به دنبال معاملات سریع و بدون پیچیدگی هستند، مناسب است.
- پیچیدگی معاملت فیوچرز
در مقابل، بازار فیوچرز پیچیدگی‌های بیشتری دارد و نیازمند دانش تخصصی است. در این بازار، معامله‌گران بر سر خرید یا فروش دارایی در آینده و با قیمتی مشخص توافق می‌کنند. به همین دلیل، بازار فیوچرز بیشتر برای معامله‌گران حرفه‌ای و با تجربه مناسب است که توانایی تحلیل دقیق بازار و مدیریت ریسک را دارند.
این تفاوت‌های بنیادین، بازار اسپات و فیوچرز را از جهات مختلف به دو ابزار معاملاتی کاملا متفاوت تبدیل می‌کنند. درک تفاوت اسپات و فیوچرز خصوصا برای سرمایه گذاری در ارز دیجیتال، برای هر سرمایه‌گذار چه مبتدی و چه حرفه‌ای، ضروری است تا بتواند با آگاهی کامل، مسیر معاملاتی متناسب با اهداف و سطح ریسک‌پذیری خود را انتخاب کند.
ریسک معاملات اسپات و فیوچرز چگونه است؟
ریسک، بخش مهمی است که در هر دو بازار نباید نادیده گرفته شود. بازار اسپات، با استفاده نکردن از اهرم، معمولا با ریسک کمتری همراه است. در نتیجه، کاهش قیمت دارایی، فقط به همان میزان، باعث ضرر شما می‌شود.
در مقابل، ریسک در بازار فیوچرز استفاده از اهرم به شدت افزایش می‌یابد، زیرا اهرم می‌تواند حتی کوچک‌ترین نوسانات را به سود یا ضرر چند برابری تبدیل کند. به همین دلیل، مدیریت سرمایه، تعیین حد ضرر و استفاده از استراتژی معاملاتی دقیق، در این بازار ضروری است.
بازار اسپات یا فیوچرز ؛ کدام را انتخاب کنیم؟
بین بازار اسپات و فیوچرز، کدام بازار برای شما بهتر است؟ این سوالی است که پاسخ آن کاملا به شرایط و اهداف شما بستگی دارد اما:
- اگر فردی تازه‌کار در دنیای معاملات هستید، بازار اسپات به دلیل سادگی، ریسک کمتر و عدم نیاز به نگرانی در مورد اهرم، لیکویید شدن یا مارجین کال، گزینه‌ای مناسب برای شروع است. اسپات برای افرادی که ریسک‌پذیری کمتر، قصد نگهداری دارایی برای بلندمدت یا کسب سود از طریق معاملات کوتاه‌مدت و ساده را دارند، ایده‌آل است. اما در این بازار باید هنگام خرید هزینه را کامل پرداخت کنید.
- اگر یک تریدر حرفه‌ای با ریسک‌پذیری بالا هستید، بازار فیوچرز با امکان کسب سود از هر دو روند صعودی و نزولی، ورود به معاملات بزرگ با سرمایه کمتر و پیاده‌سازی استراتژی‌های پیچیده، ابزاری قدرتمند برای شما خواهد بود.
در نهایت، برای انتخاب بین این دو بازار، باید به نکاتی مانند میزان تحمل ریسک، مقدار سرمایه و نوع استراتژی معاملاتی توجه کنید.
مقاله مرتبط: بهترین بازار مالی ؛ کدام بازار مالی بهتر است؟
سخن پایانی
در این مقاله، متوجه شدیم که درک دقیق تفاوت اسپات و فیوچرز، گام اول برای ورود آگاهانه به دنیای معاملات ارزهای دیجیتال است. این تفاوت‌ها تنها در زمان تسویه یا نوع دارایی خلاصه نمی‌شوند، بلکه به استراتژی معاملاتی، میزان ریسک‌پذیری، نحوه مدیریت سرمایه و حتی روانشناسی معامله‌گر نیز مرتبط هستند.
در نهایت، مهم‌ترین نکته این است که انتخاب بین اسپات و فیوچرز نباید بر اساس هیجان یا توصیه دیگران باشد، بلکه باید بر پایه شناخت شخصی، اهداف مالی و درک درست از تفاوت اسپات و فیوچرز انجام شود. هر معامله‌گر، بسته به شرایط خود، می‌تواند یکی از این دو مسیر را انتخاب کند یا حتی با ترکیب هوشمندانه آن‌ها، پرتفوی متعادل‌تری بسازد و در برابر نوسانات بازار انعطاف‌پذیرتر عمل کند.
سوالات متداول
برای سرمایه‌گذاران مبتدی یا کسانی که به‌دنبال معاملات ساده، مالکیت واقعی دارایی و ریسک کمتر هستند.
بله، به‌دلیل استفاده از اهرم، امکان ضررهای سنگین و حتی از دست رفتن کل سرمایه وجود دارد.
در بازار اسپات دارایی به‌صورت واقعی و لحظه‌ای معامله می‌شود، در حالی که فیوچرز مبتنی‌بر قرارداد برای زمان آینده است.
زیرا به معامله‌گران امکان می‌دهد با سرمایه‌ای کمتر، موقعیت‌های بزرگ‌تری باز کنند و سود بالقوه بیشتری کسب کنند.
بله، بسیاری از معامله‌گران حرفه‌ای برای تنوع در استراتژی، همزمان در بازارهای اسپات و فیوچرز فعال هستند.
