تکنولوژی به سرعت در دنیا پیشرفت می‌کند و مفاهیم جدیدی وارد زندگی مردم شده است. یکی از این مفاهیم، “قرارداد هوشمند” (Smart Contract) است که توجه زیادی را در دنیای دیجیتال جلب کرده است. در این مقاله، قصد داریم شما را با مفهوم اسمارت کانترکت، کاربرد، روش ساخت، مزایا و معایب آن آشنا کنیم.
قرارداد هوشمند چیست؟
قرارداد هوشمند یا اسمارت کانترکت به قراردادهای دیجیتالی گفته می‌شود که اتوماتیک و بدون نیاز به دخالت انسان، شرایط و مفاد خود را اجرا می‌کنند. این قراردادها بر اساس کدهای برنامه‌نویسی نوشته می‌شوند و در شبکه‌های بلاک چین ذخیره می‌شوند. به عبارت ساده‌تر، اسمارت کانترکت خودکار وظایفی را انجام می‌دهد و از تغییرات ناخواسته جلوگیری می‌کند.
این قراردادها بر اساس شرایط خاصی که در کد برنامه‌نویسی تعیین می‌شود، اقدام می‌کنند. برای مثال، در یک قرارداد هوشمند ممکن است قید شود که به محض پرداخت مبلغ مشخصی، محصولی به شخص خریدار تحویل داده شود.
تاریخچه قرارداد هوشمند
پیدایش قراردادهای هوشمند به دهه 1990 باز می‌گردد. این مفهوم برای اولین بار توسط نیک زابو، متخصص رمزنگاری و استاد دانشگاه، مطرح شد. زابو در سال 1994 مفهوم اسمارت کانترکت‌ها را برای اولین بار معرفی کرد و آن را به‌عنوان راهی برای دیجیتالی کردن قراردادهای سنتی و حذف واسطه‌ها و مشکلات انسانی پیشنهاد داد. با ظهور تکنولوژی بلاک چین و با معرفی اتریوم در سال 2015، این نوع قراردادها به شکلی عملی و کاربردی‌تر وارد دنیای دیجیتال و بلاک چین شدند.
قرارداد هوشمند چطور کار می‌کند؟
قرارداد هوشمند (Smart Contact) بر روی پلتفرم‌هایی مانند بلاک چین اجرا می‌شود. بلاک چین یک دفتر کل دیجیتال و غیرقابل تغییر است که اطلاعات را در بلاک‌های مختلف ذخیره می‌کند. در این سیستم، اطلاعات به‌صورت توزیع‌شده در میان هزاران کامپیوتر در سرتاسر جهان نگهداری می‌شود. این سیستم به قراردادهای هوشمند این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به واسطه‌های ثالث، خودکار و مطمئن اجرا شوند.
قراردادهای هوشمند از کدهایی تشکیل می‌شوند که به‌صورت “اگر/آنگاه” برنامه‌ریزی می‌شوند. برای مثال: “اگر مبلغ 100 دلار پرداخت شد، آنگاه محصول به مشتری تحویل داده شود.” این کدها به‌طور مستقیم و به‌صورت غیرقابل تغییر در بلاک چین ذخیره می‌شوند.
بیشتر بخوانید: درآمد غیر فعال چیست
مزایا و معایب قراردادهای هوشمند
مزایای اسمارت کانترکت‌ها
خودکار بودن: قراردادهای هوشمند خودکار اجرا می‌شوند و نیازی به نظارت انسان یا واسطه ندارند.
کاهش هزینه‌ها: با حذف واسطه‌ها، هزینه‌های اجرای قراردادها کاهش می‌یابد.
امنیت بالا: این نوع قراردادها بر اساس فناوری بلاک چین اجرا می‌شوند که بسیار ایمن و امکان دستکاری آن‌ها وجود ندارد.
شفافیت: تمامی جزئیات قرارداد در بلاک چین ثبت می‌شود و برای همه قابل دسترسی است.
معایب قراردادهای هوشمند
پیچیدگی فنی: برای ایجاد و مدیریت اسمارت کانترکت‌ها، به دانش فنی نیاز است.
مشکلات قانونی: برخی از قراردادها با قوانین موجود در کشورها منطبق نیست.
عدم انعطاف‌پذیری: تغییر یا اصلاح این نوع قراردادها پس از اجرا دشوار است.
کاربرد قرارداد هوشمند
قراردادهای هوشمند در بسیاری از صنایع کاربرد دارند. برخی از این کاربردها عبارتند از:
- صنعت مالی: در معاملات مالی و پرداخت‌های دیجیتال.
- املاک و مستغلات: برای خودکارسازی انتقال مالکیت و اجاره املاک.
- تامین زنجیره تامین: پیگیری و نظارت بر فرآیندهای تامین کالا.
- بیمه: خودکارسازی پرداخت‌ها و تسویه حساب‌ها.
- صنعت بازی: در بازی‌های بلاک چینی کاربران می‌توانند دارایی‌های دیجیتال خود را مبادله کنند.
ساخت قرارداد هوشمند
ساخت قرارداد هوشمند نیاز به دانش برنامه‌نویسی دارد. زبان‌های مختلفی برای نوشتن این قراردادها وجود دارد که رایج‌ترین آن‌ها زبان Solidity است که مخصوص شبکه اتریوم طراحی شده است. در هنگام ایجاد قرارداد هوشمند، توسعه‌دهنده باید به موارد مختلفی مانند شرایط قرارداد، نحوه تعامل با کاربران و امنیت کد توجه کند. سپس این قرارداد به بلاک چین ارسال شده و پس از تایید، خودکار اجرا می‌شود.
اجزای اصلی قراردادهای هوشمند
- کد قرارداد: شامل تمام دستورالعمل‌ها و قوانین لازم برای اجرای خودکار قرارداد.
- شرایط قرارداد: شرایط خاصی که باید قبل از اجرا محقق شوند.
- مکانیزم بررسی: برای تایید صحت داده‌ها و شرایط.
- ورودی و خروجی‌ها: داده‌های ورودی و خروجی که در طی فرآیند قرارداد استفاده می‌شوند.
بهترین زبان‌های برنامه‌نویسی قرارداد هوشمند
زبان‌های برنامه‌نویسی مختلفی برای نوشتن قراردادها وجود دارد که برخی از آن‌ها شامل:
- Solidity: یکی از محبوب‌ترین زبان‌ها برای توسعه قراردادها در شبکه اتریوم است.
- Vyper: زبان دیگری برای شبکه اتریوم که بیشتر بر روی امنیت تمرکز دارد.
- Rust: زبان برنامه‌نویسی امن و پرسرعت که در بلاک چین‌هایی مانند سولانا و نیر استفاده می‌شود.
- Go: برای ایجاد قراردادهای هوشمند در بلاک چین‌هایی مانند Hyperledger استفاده می‌شود.
تفاوت قرارداد هوشمند با قرارداد سنتی
در قراردادهای سنتی، طرفین باید از واسطه‌هایی مانند وکلا یا دلالان برای تنظیم و اجرای قرارداد استفاده کنند. این کار زمان‌بر و پرهزینه خواهد بود. از سوی دیگر، قراردادهای هوشمند خودکار اجرا می‌شوند و تمام فرآیند به‌صورت دیجیتال و شفاف انجام می‌شود.
علاوه بر این، قراردادهای سنتی در معرض خطاهای انسانی یا دستکاری قرار می‌گیرند؛ اما این نوع قراردادها به دلیل ذخیره شدن در بلاک چین، امنیت بیشتری دارند.
بهترین پلتفرم‌های قرارداد هوشمند
بهترین پلتفرم‌های قرارداد هوشمند، اتریوم، بایننس اسمارت‌چین، سولانا و کاردانو هستند که هر کدام از بلاک چین‌های لایه ۱ محسوب می‌شوند. اتریوم پلتفرم بلاک چینی محبوب که از اسمارت کانترکت‌ها پشتیبانی می‌کند. بایننس اسمارت چین (BSC) پلتفرم بلاک چینی سریع و ارزان‌قیمت، سولانا پلتفرم بلاک چینی با سرعت بالا و هزینه تراکنش پایین و کاردانو پلتفرمی با تمرکز بر امنیت و مقیاس‌پذیری از بهترین پلتفرم‌های بلاک چینی برای اجرای قرارداد هوشمند هستند.
کلاهبرداری از طریق قرارداد هوشمند
همیشه در تکنولوژی به خصوص در ابتدای مسیر رشد آن، کلاهبرداری‌هایی نیز رخ می‌دهد. برخی از کلاهبرداری‌ها شامل ایجاد این نوع قراردادهای فریبنده یا سو استفاده از نقص‌های امنیتی در کدهای قرارداد است. برای جلوگیری از این مشکلات، کاربران باید از پلتفرم‌های معتبر و قراردادهای هوشمند معتبر استفاده کنند و همیشه به کدهای قرارداد دقت کنند.
جمع بندی
قراردادهای هوشمند تاکنون به‌طور گسترده در بسیاری از صنایع تحول ایجاد کرده‌اند. با استفاده از این فناوری، می‌توان فرآیندهای تجاری را ساده‌تر، سریع‌تر و ایمن‌تر کرد. با این حال، برای استفاده صحیح از آن‌ها نیاز به درک و دانش فنی است. همچنین، مانند هر فناوری جدید دیگری، کاربران باید از ریسک‌های احتمالی آگاه باشند و از پلتفرم‌های امن و قابل اعتماد استفاده کنند.
